Alain Badiou, Για σήμερα: Πλάτωνας! 19/11/2008

Για Σήμερα: Πλάτωνας! (2.1)
Ανοικτό σεμινάριο τού Αλαίν Μπαντιού (2008-2009)
[Σημειώσεις τού Ντανιέλ Φισέρ]
19 Νοεμβρίου 2008

Υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά ανάμεσα στην ιστορική αλληλουχία στο πλαίσιο τής οποίας έγραφε ο Πλάτωνας και στην τωρινή συγκυρία; Καθώς ζούμε σε μια κρίσιμη περίοδο — ομολογουμένως, μια περίοδο κρίσης τού καπιταλισμού, αλλά και ορισμένων άλλων παράλληλα εξελισσομένων κρίσεων, οι οποίες, κατά κάποιον τρόπο, διαμορφώνουν μια «γενική ατμόσφαιρα κρίσης» —, πρέπει να θυμηθούμε ότι ο ίδιος ο Πλάτωνας έγραφε σε μια κρίσιμη περίοδο, στις απαρχές τής μακεδονικής κατάκτησης, όταν το τέλος τής ελληνικής πόλης-κράτους ήταν ήδη ορατό. Ο Πλάτωνας πρόβαλλε ένα πρότυπο για την δίκαιη πόλη, ένα πολιτειακό υπόδειγμα κατ’ εναρμόνιση προς την ιδέα, τη στιγμή ακριβώς που το πραγματικό στο οποίο το πρότυπο αυτό θα ’πρεπε να «εφαρμοστεί» τελούσε υπό κατάρρευση· κατά κάποιο τρόπο, συνέταξε έτσι τον επικήδειο λόγο για όλα όσα θα έμελλε να χάσει, έτσι ώστε δεν θα δίσταζα να πω ότι το πρότυπο του είναι τυλιγμένο στο πένθος.

Η εικόνα που συνειδητά προβάλλει προς τα έξω ο κόσμος στον οποίο σήμερα ζούμε εμφανίζεται με τη μορφή τής διαπλοκής δύο στοιχειών: τού κύρους των συναλλαγών και τής κανονιστικής μορφής τής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Το εγχείρημα τής αναμόρφωσής του — όπως προτάθηκε τον δέκατο ένατο αιώνα υπό διάφορες ονομασίες (κομουνισμός, σοσιαλισμός … λίγη σημασία έχει εδώ) — έγινε αιτία για την διαμόρφωση πολιτειακών προτύπων που, όπως γνωρίζουμε, κατέρρευσαν με την εξαφάνιση των σοσιαλιστικών Κρατών. Και είναι άξιο προσοχής το ότι η κατάρρευσή τους συνέβη πριν την υλοποίηση τού αντίστοιχου προτύπου (δηλ. πριν την ανατροπή και αντικατάσταση τού προηγούμενου συστήματος). Συνεπώς, είμαστε μάρτυρες μιας εξαιρετικής μεταπλατωνικής συγκυρίας, η οποία χαρακτηρίζεται από την ταυτόχρονη κατάρρευση τού προς αναμόρφωση πραγματικού (καπιταλιστική κρίση) και των πολιτειακών προτύπων που υποτίθεται θα έπαιρναν τη θέση του (εξαφάνιση των σοσιαλιστικών Κρατών). Πρόκειται για μια χρονική σύμπτωση που επιβεβαιώνει την πρωταρχική διαλεκτική ενότητα που συνδέει την κατάρρευση τής ΕΣΣΔ και τής κρίσης των ΗΠΑ.

Το ενδιαφέρον μιας επιστροφής στον Πλάτωνα (στο μέτρο που δικαιολογείται) θα ήταν λοιπόν ότι αυτό μάς επιτρέπει να προσεγγίσουμε την κρίση μέσω ενός χρονικού διανύσματος μεγαλύτερου εύρους από ό,τι συνηθίζεται. Θα έπρεπε έτσι να έχουμε τη δυνατότητα να θέσουμε ερωτήματα όπως τα εξής: Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στο «παράδειγμα» και στο πραγματικό; Τι είναι η πολιτική σκέψη (ειδικότ. σε ένα πλαίσιο, όπου μπορεί να διαφανεί το πιθανό τέλος τής καθυπόταξης τής πολιτικής στο σχήμα τού Κράτους);

 

A.Badiou, «Προσανατολισμός στη σκέψη, προσανατολισμός στην ύπαρξη» (Οκτώβρ.2004)

Προσανατολισμός στη Σκέψη, Προσανατολισμός στην Ύπαρξη Ι
Ανοικτό σεμινάριο του Αλαίν Μπαντιού (Οκτώβριος 2004)

A΄. Εισαγωγικό Σημείωμα
Β΄. Σεμινάριο Οκτώβριος 2004
Γ΄. Το τέλος και η αναβίωση μιας εποχικής υπογραφής
Δ΄. Ντεριντά: Αποδόμηση και το μη υπαρκτό
Ε΄. Αποτελμάτωση και Απόλυτη Πίστη
ΣΤ΄. Καρτέσιος: Απολυτότητα, η εμμένεια και υποκειμενική ενσωμάτωση των αιωνίων αληθειών
Ζ΄. Πλάτων: Σχετικοκρατία και Δικαϊκοποίηση
Η΄. Σαρ: Καπήλευση της «Ελευθερίας»
Θ΄. Ρηγματική Υποκειμενικότητα
Ι΄. Το Παρόν της Συνάντησης

[Α΄] Το τριετές σεμινάριο σκοπεύει στη διατύπωση μιας απάντησης σε μια ορισμένη μορφή τής παλιάς ερώτησης τού Καντ: «Τι σημαίνει προσανατολισμός στη σκέψη;».

Το ότι είναι επίκαιρη η επανεξέταση αυτού τού ερωτήματος, καθίσταται σαφές δυνάμει τόσο της παρούσας κατάστασης οξείας κοσμικής σύγχυσης όσο και της μάταιης ελπίδας αντιμετώπισής της μέσω απαρχαιωμένων τακτικών όπως: ο εξεζητημένος μηδενισμός, η κάθε μορφής «δημοκρατική» πολιτική, η ηθική των ατομικών δικαιωμάτων, ο αναρχισμός τού πλήθους, το δόγμα τού ηδονικού σώματος ή/και των «μορφών τρόπου ζωής». Χωρίς να ξεχνούμε βεβαίως το στοιχείο τού φόβου, το οποίο σε μεγάλο βαθμό κυριαρχεί στη χώρα μας. Πρόκειται για την αγωνιώδη εμμονή στη συντήρηση ή για την αντίστοιχη διάψευση των επιδιώξεών μας αναφορικά με εκείνα τα προνόμια και τις ανέσεις, για τα οποία η ιδιότητά μας ως μέλη τής δύσης παρέχει τις εγγυήσεις, με αντάλλαγμα, όμως, την ευτέλεια, η οποία γίνεται τόσο περισσότερο αισθητή όσο η κατάσταση επισφάλειας επιτείνεται.

Η διαμόρφωση μιας επίκαιρης διαγνωστικής μεθόδου, η προσπάθεια ανεύρεσης μιας φιλοσοφικά επαληθεύσιμης ονομασίας για την εποχή μας, η θέση υπό το φως τής σκέψης τού χαρακτήρα τής σύγχυσης, τής εξολοθρευτικής άρσης κάθε ορίου, εντός τής οποίας το ανθρώπινο είδος επιχειρεί να επιβιώσει, αποτελούν το κύριο μέλημα τού πρώτου έτους τού σεμιναρίου (2004/2005). Όπως θα δούμε, αυτό δεν είναι απλό εγχείρημα. Και αυτό γιατί το δέλεαρ τής χρήσης παλαιωνύμων, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που κάποτε τύγχαναν σεβασμού («επανάσταση», «αντι-καπιταλισμός», «κοινωνικό κίνημα» … ), ή η αναβίωση ως αντιστήριγμα των παλαιών κομμουναλιστικών θεμελίων («Άραβας», «Γάλλος», «Εβραίος», «Δυτικός» … ), ή ακόμη η αναζήτηση μόνης διεξόδου στη χρήση αμαλγαμάτων (πολιτικής και τέχνης, τέχνης και ζωής, επιστήμης και τεχνολογίας, επανάληψης και δημιουργίας, έρωτα και ηδονής, ηδονής και τέχνης … ), δεν είναι τίποτε άλλο από τακτικές αναπόσπαστα συνδεδεμένες με την ίδια την κατάσταση σύγχυσης. Ομοίως, το να κρίνουμε ότι η εποχή μας είναι εποχή λήθης ή παρακμής καθόλου δεν προάγει την έρευνά μας. Και αυτό γιατί σημασία έχει ο εντοπισμός, κατά τρόπο θετικό ή σύμφωνα με τη δυνητικότητα που της προσήκει, τής χρονικής στιγμής στην οποία ανήκουμε και τής οποίας το φαίνεσθαι συνίσταται στο άμεσον άνευ εννοίας [l’immédiat sans concept]. Σύμφωνα με την προτεινόμενη μέθοδο, το «τι συμβαίνει;» και το «τι πρέπει να γίνει;» αποτελούν μη διακριτά ερωτήματα.