W. Benjamin — Zur Kritik der Gewalt

 

Για μια κριτική τής βίας
Walter Benjamin

[Για την ολοκλήρωση τής μετάφρασης, έλαβα υπόψιν και την μετάφραση τού Λεωνίδα Μαρσιανού (Εργαστήρι της Ελευθεριακής Κουλτούρας). Να σημειωθεί ότι, παρ’ όλο που σε ορισμένα σημεία αρκέστηκα σε απλή επιμέλεια τής αρχικής μετάφρασης, το παρόν πρέπει να θεωρηθεί ως νέα μετάφραση. Να σημειώσω επίσης ότι μικρά αποσπάσματα από το κείμενο, μεταφράστηκαν και από τον Μ. Μπουντουρίδη ]

ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΜΕ ΝΑ ΠΕΡΙΓΡΑΨΟΥΜΕ το εγχείρημα μιας κριτικής τής βίας ως έκθεση τής σχέσης της με το δίκαιο [Recht] και τη δικαιοσύνη [Gerechtigkeit]. Και αυτό γιατί η βία [Gewalt] με την ακριβή έννοια τής λέξης προκύπτει από μια — ανεξαρτήτου αποτελέσματος — αιτία μόνον όταν αυτή εμπλέκεται σε σχέσεις ηθικού χαρακτήρα. Η σφαίρα των σχέσεων αυτών διέπεται από τις έννοιες τού δικαίου και τής δικαιοσύνης. Είναι σαφές, όσον αφορά την πρώτη απ’ αυτές, ότι η σχέση μέσου-σκοπού είναι η πλέον θεμελιώδης σχέση σε οποιαδήποτε έννομη τάξη και επιπλέον ότι η βία απαντά μόνο στο πεδίο των μέσων και όχι των σκοπών. Αυτές οι διαπιστώσεις προσφέρουν περισσότερο πολυάριθμες και ποικίλες βάσεις συλλογισμού για μια κριτική τής βίας, απ’ ό,τι πιθανόν φαίνεται με μια πρώτη ματιά. Και αυτό γιατί, αν η βία είναι μέσο, τότε εμφανίζεται δίχως άλλο ένα κριτήριο για την κριτική προσέγγιση τής βίας· κριτήριο που επιβάλλεται στα πλαίσια τού ερωτήματος κατά πόσον η βία συνιστά, σε δεδομένες περιπτώσεις, μέσο προς την επίτευξη δίκαιων  ή άδικων των σκοπών. Κατά τον τρόπο αυτό, η κριτική τής βίας θα προέκυπτε απλώς από μια συστηματοποίηση των δίκαιων σκοπών — πράγμα που όμως δεν ισχύει. Μια τέτοια συστηματοποίηση, έστω κι αν δεν επιδεχόταν καμία αμφισβήτηση, δεν θα περιλάμβανε ένα κριτήριο για την ίδια τη βία ως αρχή [Prinzip], αλλά ένα κριτήριο το οποίο θα εφαρμόζεται στις περιπτώσεις άσκησής της. Επομένως, παραμένει ανοιχτό το ερώτημα αν η βία, εν γένει, νοούμενη δηλαδή ως αρχή, συνιστά ηθικό μέσο για την επίτευξη δίκαιων σκοπών. Για να απαντηθεί το ερώτημα αυτό, απαιτείται ένα αυστηρότερο κριτήριο, ένα κριτήριο διάκρισης με εφαρμογή στην σφαίρα των ίδιων των μέσων, ανεξαρτήτως των σκοπών που αυτά υπηρετούν.

 

Bruno Bosteels—Ψυχανάλυση και Τραγωδία

Bruno Bosteels

Από το κεφάλαιο «Ο δρόμος προς τη Δαμασκό…» τού βιβλίου του με τίτλο Alain Badiou, un trajectoire polémique

Ψυχανάλυση και Τραγωδία

Ένας τελευταίος τρόπος για να προσδιορίσουμε την απόσταση που χωρίζει τον Λακάν από τον Μπαντιού απαιτεί την επανεξέταση τής ελληνικής τραγωδίας ως πηγής έμπνευσης τής ψυχαναλυτικής ηθικής. Τόσο στον Φρόυντ όσο και στον Λακάν, η σοφόκλεια τραγωδία συνιστά την πηγή τής ψυχαναλυτικής ηθικής, βεβαίως κυρίως μέσω τής φιγούρας τού Οιδίποδα. Πιο πρόσφατα όμως, προβλήθηκαν επιχειρήματα υπέρ τής εκτόπισης τής φιγούρας τού Οιδίποδα από εκείνη τής Αντιγόνης. Όπως μας υπενθυμίζει η Τζούντιθ Μπάτλερ στον κύκλο των διαλέξεων με τον τίτλο Η Διεκδίκηση τής Αντιγόνης : «Στη μελέτη του για τις οικειοποιήσεις τής μορφής τής Αντιγόνης ανά την ιστορία, ο Τζορτζ Στάινερ θίγει ένα επίμαχο ζήτημα το οποίο όμως ο ίδιος δεν πραγματεύεται περαιτέρω: Τι θα συνέβαινε αν η ψυχανάλυση είχε επιλέξει ως σημείο αφετηρίας της, αντί τού Οιδίποδα,τη μορφή τής Αντιγόνης;»¹ Ωστόσο, στη σημερινή εποχή, αυτό δεν είναι πλέον επίμαχο ή παράταιρο ζήτημα. Αντιστρέφοντας την ιεραρχία που εξυπακούεται στην εναλλακτική πρόταση τής Μπάτλερ και τού Στάινερ, δεν θα δίσταζα μάλιστα να πω ότι σήμερα την κυρίαρχη τάση αντιπροσωπεύει ακριβώς μια εκτόπιση τού Οιδίποδα από τη φιγούρα τής Αντιγόνης. Η απόλυτη αφοσίωση τής Αντιγόνης σε μια αρχή δικαιοσύνης πέραν τού τρομοκρατικού δικαίου τού Κρέοντα («μορφή δικαιοσύνης άνευ δικαίου, δικαιοσύνη επέκεινα τού δικαίου», όπως το διατύπωσε και ο Ντεριντά στο δοκίμιο Η Ισχύς τού Νόμου)² χρησιμεύει σήμερα ως κριτήριο αυθεντικότης τής ηθικής πράξης ή και τής ίδιας τής πολιτικής — άλλωστε, στις μέρες μας, η ηθική συγχέεται με την πολιτική ως συνέπεια ακριβώς τής εκτόπισης αυτής. Υπ’ αυτήν την έννοια, επομένως, εξακολουθούμε να βρισκόμαστε εξ ολοκλήρου εντός τού σοφόκλειου πρότυπου για την τραγωδία.