Στοχασμός 32
(Είναι και Συμβάν, σελ.379-389)
«[Α]ν αφαιρέσετε από τις επιμέρους βουλήσεις τα συν και τα πλην που αλληλοεξουδετερώνονται, θα απομείνει ως υπόλοιπο η γενική βούληση.»(*)
Το Κοινωνικό Συμβόλαιο
Ας έχουμε υπόψη ότι ο Ρουσσώ δεν ισχυρίζεται ότι δίνει λύση στο περίφημο ζήτημα που θέτει: «Ο άνθρωπος γεννήθηκε ελεύθερος και παντού βρίσκεται αλυσοδεμένος». Αν με τον όρο επίλυση εννοήσουμε την εξέταση των πραγματικών διαδικασιών μετάβασης από τη μια κατάσταση (τη φυσική ελευθερία) στην άλλη (την πολιτική υπακοή), είναι αλήθεια ότι ο Ρουσσώ επισημαίνει ρητά ότι δεν διαθέτει λύση: «Πώς συνέβη αυτή η μεταβολή; Το αγνοώ». Η μέθοδός του εδώ, όπως και αλλού, συνίσταται στο να αφήνει κατά μέρος κάθε εμπειρικό δεδομένο, προκειμένου να θέσει τα θεμέλια για την ανάπτυξη των λειτουργιών τής σκέψης. Το ζητούμενο είναι να προσδιοριστούν οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες μπορεί να θεωρηθεί νόμιμη και θεμιτή η «μεταβολή» αυτή. Εδώ, όμως, η λέξη «νομιμοποίηση» περιέχει αναφορά στην ύπαρξη, και μάλιστα στην ύπαρξη τής πολιτικής. Ως εκ τούτου, σκοπός τού Ρουσσώ είναι να εξετάσει τα εννοιολογικά προαπαιτούμενα τής πολιτικής ή, με άλλα λόγια, να στοχαστεί το είναι τής πολιτικής. Σύμφωνα δε με τον ίδιο, η αλήθεια τού είναι της θα έγκειται «στην πράξη με την οποία [ένας λαός υπάρχει ως λαός]».
Η ταύτιση τής νομιμοποίησης με την ύπαρξη καθ’ εαυτήν τής πολιτικής προκύπτει από το ότι η εμπειρική πραγματικότητα των Κρατών και το φαινόμενο τής πολιτικής υπακοής ουδόλως αποδεικνύουν την ύπαρξη τής πολιτικής. Στον Ρουσσώ βρίσκουμε την πολύ ισχυρή ιδέα ότι, για να γίνει λόγος για πολιτική, δεν αρκεί η εμπειρική εμφάνιση μιας κυρίαρχης εξουσίας. Τα μεγάλα Κράτη είναι στην πλειοψηφία τους α-πολιτικά, καθότι βρίσκονται στο τελικό στάδιο τής διάλυσής τους. Στην περίπτωσή τους, «το κοινωνικό σύμφωνο έχει καταλυθεί». Παρατηρούμε, πράγματι, ότι «πολύ λίγα έθνη έχουν νόμους». Η πολιτική είναι σπάνια, τόσο λόγω τού ότι η προσήλωση σε ό,τι τη θεμελιώνει είναι επισφαλής, όσο και λόγω τής ύπαρξης «ενός εγγενούς και αναπόφευκτου ελαττώματος που, από τη γέννηση τού πολιτικού σώματος, το οδηγεί αναπόφευκτα στην καταστροφή του».
waltendegewalt 