Ο Στάλιν, οι διαψεύσεις τού επαναστατικού μηχανισμού και
ο μύθος τής προδομένης επανάστασης— D. Losurdo
Μετάφραση: Δώρα Μόσχου
(Ο Domenico Losurdo είναι καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο τού Urbino και
πρόεδρος τής Διεθνούς Εταιρίας Hegel-Μαrx για τη Διαλεκτική Σκέψη.)
[Το κείμενο αντιστοιχεί — περικεκοµµένο κατά το ήµισυ περίπου — στις ενότητες 2.2-2.5 & 3.4-3.8 τού D. Losurdo, Stalin, histoire et critique d’une légende noire. Συνιστώ την ανάγνωση των ενοτήτων 5-9 (3.4-3.8). Σε αγκύλες με έμφαση, διορθώσεις/προσθήκες βάσει τής γαλλικής μετάφρασης].
1. Ο Υπουργός των Εξωτερικών «κλείνει το μαγαζί» [2.2]
2. Η δύση τής «εκχρηματισμένης οικονομίας» και τής «εμπορευματικής ηθικής» [2.3]
3. «Να μη γίνεται πια διάκριση ανάμεσα σε δικό σου και δικό μου»: η διάλυση τής οικογένειας
4. Η καταδίκη τής «πολιτικής των αρχηγών» ή ο μετασχηματισμός τής εξουσίας σε αγάπη. [2.5]
5. Ενθουσιώδης ουτοπία, ανωριμότητα των αντικειμενικών συνθηκών και προδοσία: Κάουτσκι και Τρότσκι [3.4. Εκθειασμός τής ουτοπίας και διαιώνιση τής κατάστασης εξαίρεσης]
6. Από τον αφηρημένο οικουμενισμό στην κατηγορία για προδοσία [3.5]
7. Η διαλεκτική τής επανάστασης και η γένεση τού αφηρημένου οικουμενισμού [3.6]
8. Αφηρημένο καθολικό και τρομοκρατία στη Σοβιετική Ρωσία [3.7]
9. Τι σημαίνει να κυβερνάς: μία ανολοκλήρωτη διαδικασία μάθησης [3.8]
Βιβλιογραφικές αναφορές
Σημειώσεις
1. Ο Υπουργός των Εξωτερικών «κλείνει το μαγαζί» [2.2]
Πολύ πριν να εισβάλει στο κέντρο τής σκέψης και τής καταγγελίας τού Τρότσκι, το μοτίβο τής προδομένης επανάστασης συντροφεύει σαν σκιά την ιστορία τού νέου καθεστώτος και τής καθοδηγητικής ομάδας που αναδύθηκαν από την Οκτωβριανή Επανάσταση. Ας δούμε με ποιους όρους, στις αρχές τού 1918, ο Μπουχάριν αντιτίθεται στην ειρήνη τού Μπρεστ-Λιτόφσκ: «Τι κάνουμε αυτή τη στιγμή; Μετασχηματίζουμε το κόμμα σε ένα σωρό κοπριάς (…). Λέγαμε πάντοτε ότι, αργά ή γρήγορα, η ρωσική επανάσταση θα ερχόταν σε σύγκρουση με το διεθνές κεφάλαιο. Αυτή η στιγμή έφτασε».[1] Καταλαβαίνουμε καλά την απογοήτευση και την ενόχληση τής καθοδήγησης των μπολσεβίκων που, περίπου δύο χρόνια πριν, στον πόλεμο μέχρι την τελευταία σταγόνα αίματος ανάμεσα στις μεγάλες καπιταλιστικές δυνάμεις και ανάμεσα στα διάφορα έθνη-κράτη και στη σωβινιστική στροφή τής σοσιαλδημοκρατίας, είχε αντιπαραθέσει την προοπτική μιας ανθρωπότητας επιτέλους ενοποιημένης και αδελφωμένης, χάρη στην «κοινωνική επανάσταση τού διεθνούς προλεταριάτου που, με οπλισμένο χέρι, χτυπά τη δικτατορία τού χρηματιστικού κεφαλαίου». Αφού, μαζί με την αστική τάξη, νικήθηκαν «οι σοσιαλιστές επίγονοι τού μαρξισμού» (υπεύθυνοι για τη λήθη ή την απώθηση «τής γνωστής θέσης τού Κομμουνιστικού Μανιφέστου», σύμφωνα με την οποία «οι προλετάριοι δεν έχουν πατρίδα»), «εξαντλείται η τελευταία μορφή περιορισμού τής θεώρησης τού κόσμου από το προλεταριάτο: ο εθνικός του περιορισμός, ο πατριωτισμός του»· «αναδύεται το σύνθημα τής κατάργησης των κρατικών συνόρων και τής συμβολής των λαών σε μία και μοναδική σοσιαλιστική οικογένεια».[2]
Δεν πρόκειται για την ψευδαίσθηση μιας και μόνης προσωπικότητας. Αναλαμβάνοντας το αξίωμα τού επιτρόπου τού λαού για τις Εξωτερικές Υποθέσεις, ο Τρότσκι διακηρύττει: «Θα εκδώσω κάποια επαναστατική διακήρυξη προς τους λαούς τού κόσμου και μετά θα το κλείσω το μαγαζί».[3] Με την έλευση πάνω στα ερείπια τού πολέμου και πάνω στο κύμα τής παγκόσμιας επανάστασης, μιας ανθρωπότητας ενοποιημένης σε πλανητικό επίπεδο, το πρώτο υπουργείο, που θα αναδεικνυόταν περιττό, θα ήταν εκείνο που διευθύνει κανονικά τις σχέσεις ανάμεσα στα διαφορετικά κράτη. Μπροστά σ’ αυτή την τόσο ενθουσιώδη προοπτική, πόσο μέτρια και εκφυλισμένα παρουσιάζονταν η πραγματικότητα και το πολιτικό σχέδιο που φανερώθηκαν από τις συνθήκες τού Μπρεστ-Λιτόφσκ! Πολλά στελέχη και καθοδηγητές των μπολσεβίκων βιώνουν αυτό το γεγονός ως την κατάρρευση, ακόμη και την εγκατάλειψη — άθλια και προδοτική — ενός ολόκληρου κόσμου ιδανικών και ελπίδων. Υποχώρηση, απέναντι στον γερμανικό ιμπεριαλισμό, μόνο και μόνο επειδή οι ρώσοι χωρικοί, άθλια χτυπημένοι στα συμφέροντά τους και αδαείς αναφορικά προς τα καθήκοντά τους, που τίθενται από την παγκόσμια επανάσταση, αρνούνταν να συνεχίσουν να πολεμούν: δεν ήταν αυτή η απόδειξη τού «αρχόμενου αγροτικού εκφυλισμού τού κόμματός μας και τής σοβιετικής εξουσίας»; Στο τέλος, τού 1924, ο Μπουχάριν περιγράφει, με τόνους αυτοκριτικής, το πνευματικό κλίμα που κυριαρχούσε την εποχή τού Μπρεστ-Λιτόφσκ «ανάμεσα στους αριστερούς, ‘καθαρόαιμους’ κομμουνιστές» και «στους κύκλους που συμπαθούσαν τον σύντροφο Τρότσκι»: ξεχωρίζει ιδιαιτέρως «τον σύντροφο Ριαζάνοφ, που τότε έφυγε από το κόμμα, επειδή, κατά τη γνώμη του, είχαμε χάσει την επαναστατική καθαρότητα».[4] Πέρα από τα μεμονωμένα πρόσωπα, σημαντικές οργανώσεις τού κόμματος διακηρύττουν: «Προς το συμφέρον τής παγκόσμιας επανάστασης, κρίνουμε απαραίτητο να αποδεχτούμε [ακόμη και] την πιθανότητα απώλειας τής σοβιετικής εξουσίας, που αυτή τη στιγμή γίνεται καθαρά τυπική». Πρόκειται για λόγια «παράξενα και τερατώδη» στα μάτια τού Λένιν,[5] ο οποίος, ωστόσο, σε μία δεδομένη στιγμή, περιβεβλημένος με την κατηγορία και την υποψία τής προδοσίας, φαίνεται να γίνεται ο στόχος ενός, αν και θολού, σχεδίου πραξικοπήματος, που υπέθαλπε ο Μπουχάριν.[6]
Χρειάστηκε όλο το κύρος και όλη η ενέργεια τού μεγάλου επαναστάτη καθοδηγητή για να ξεπεραστεί η κρίση. Αυτή, ωστόσο, ξαναπαρουσιάζεται μετά από μερικά χρόνια. Με την πανωλεθρία των Κεντρικών Αυτοκρατοριών και την εισβολή τής επανάστασης στη Γερμανία, την Αυστρία, την Ουγγαρία και την ιταμή αντιμετώπισή της σε άλλες χώρες, η προοπτική, από την οποία οι μπολσεβίκοι αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν στο Μπρεστ-Λιτόφσκ, φαίνεται να ξανακερδίζει νέα ζωτικότητα και επικαιρότητα. Όπως προκύπτει, με ιδιαίτερα σαφή τρόπο, από τον λόγο με τον οποίο ο Λένιν κλείνει το 1ο Συνέδριο τής Κομμουνιστικής Διεθνούς, «η νίκη τής προλεταριακής επανάστασης σε ολόκληρο τον κόσμο είναι βέβαιη. Πλησιάζει η ίδρυση τής διεθνούς σοβιετικής δημοκρατίας».[7] Ως εκ τούτου, την ήττα τού καπιταλισμού, εμφανή σε παγκόσμιο επίπεδο, θα ακολουθούσε γρήγορα η αφομοίωση των διαφορετικών εθνών και των διαφορετικών κρατών σε ένα και μοναδικό οργανισμό: ξανά, το Υπουργείο των Εξωτερικών Υποθέσεων θα έτεινε να καταστεί περιττό!
Η δύση αυτών των ψευδαισθήσεων συμπίπτει με την αρρώστια και τον θάνατο τού Λένιν. Η νέα κρίση είναι πολύ πιο σοβαρή, εξαιτίας τού γεγονότος ότι τώρα, στο εσωτερικό τού κόμματος των μπολσεβίκων, απουσιάζει μία αδιαμφισβήτητη αυθεντία. Από την οπτική γωνία τού Τρότσκι, των συμμάχων και των οπαδών του, δεν μπορούν να υπάρχουν πια αμφιβολίες: εκείνο που υπαγόρευσε την επιλογή τού «σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα», με τη συνακόλουθη εγκατάλειψη τής παγκόσμιας επανάστασης, δεν ήταν ο πολιτικός ρεαλισμός και ο υπολογισμός τού συσχετισμού δυνάμεων, αλλά μόνον η γραφειοκρατική ρουτίνα, ο οπορτουνισμός, η δειλία — σε τελευταία ανάλυση, η προδοσία.